Gazete, TV, Dergi, Radyo gibi yayın organlarını kapsayan Türkiye’deki Medya sektörü ne kadar özel, yandaş, muhalif, bağımsız olduğu konusu yıllardır tartışılıp durur. BİRGÜN gazetesinden Ozan Gündoğdu, Haber Türk TV’de yayınlanan bir medya programı vesilesiyle, çok merak edilen bu hassas konuyu mercek altına aldı.
İşte Ozan Gündoğdu’nun O Araştırma Yazısı:
ATV-Sabah Grubu’nun sahibi sadece son 3 ayda pazarlık usulüyle 1 milyar liralık ihale aldı. Aynı zamanda Kanal D-CNNTurk-Hürriyet grubunun sahibiyle de dünür. NTV ve Star TV Grubu’nun sahibi ise 3. Köprü ve 3. Havalimanı’nın işletmecileriyle ortak. 3. Havalimanı’nın yüzde 40’ı ise yine ATV-Sabah Grubu’nun sahibinin elinde.
15 Haziran akşamı HaberTürk televizyonundaki “Türkiye’nin nabzı” programında ilginç bir diyalog yaşandı. Program konuklarından hukukçu Salim Şen “Yıllardır HDP konuşulur, bir tane HDP’li burada değil, sadece burada değil, hiçbir mecrada bir tane HDP’li gelip kendisini savunamaz. Ama legaldir” diyerek medyayı eleştirdi. Bunun üzerine programın moderatörü Didem Arslan Yılmaz’ın bu eleştiriye cevabı medya etiğinin sınırlarını sorgulattı. Yılmaz konuğuna cevaben, “Burası bir kamu televizyonu değil, sonuçta biz kamu kuruluşu değiliz, özel bir sektörüz, bu bir tercihtir, bu tercihin nedenleri öyle ya da böyle farklıdır, bu ekranda da HDP’liler zamanında olmuştur” ifadelerini kullandı. Arslan her ne kadar kanalın özel sermayeli bir kuruluş olduğunu ve bu nedenle “medya etiğini” de sorgulatır biçimde tercihlerinin bulunduğunu söylese de ülkede televizyon kanallarının ne kadar “özel” olduğu tartışmalı. Zira medya tekellerinin sahipliğinin hükümetle ilişkisi ülkenin çoğu gazete ve televizyonunu hükümet organlarına dönüştürmüş durumda.
Bir zamanlar ‘ana akım’ diye ifade edilen medya gruplarının sahipliğine mercek tuttuk.
1- ATV-SABAH GRUBU
Önceki yıllarda Dinç Bilgin’in olan Sabah-Atv grubuna TMSF 2007’de el koydu. Grup, 22 Nisan 2008’de ise 1,1 milyar dolar bedelle Çalık Grubu’na satıldı. O dönemde Çalık Grubu’nun CEO’su ise bugünün Hazine ve Maliye Bakanı olan Berat Albayrak’tı. 6 yıl Çalık Grubu’nun elinde olan Turkuvaz Medya, 2014’te Kalyon İnşaat’ı da bünyesinde barındıran Zirve Holding’e satıldı. Holding’in yönetim kurulu başkanlığında bulunan isim Ömer Faruk Kalyoncu.
Turkuvaz Medya bünyesinde Sabah, Takvim, Fotomaç, Yeniasır gazetelerinin yanı sıra ATV, AHaber, Minika Çocuk gibi TV kanallarını da barındırıyor.
Bu grubun elindeki yayınlar gizlemeye ihtiyaç duymadan iktidarın en açık destekçisi konumunda. Öte yandan grubun sahibi olan ‘Kalyoncu’lar 70’li yıllardan bu yana siyasal İslamcı geleneğin zenginlerinden olarak kabul ediliyor. AKP döneminde ise kamu ihalelerinde adı en çok geçen sermaye grubu da yine Kalyon grubu.
► İstanbul Havalimanı’nın işletmesinin yüzde 40’ı Kalyon İnşaat’a ait.
► Taksim yayalaştırma projesi, Başakşehir Stadı, Kuzey Marmara Otoyolu, KKTC Su Hattı projesi yine Kalyon İnşaat’ın aldığı büyük ölçekli kamu ihalelerinden.
Öte yandan grubun kamu ihalelerindeki “olağan” usulü ise açık ihale değil, olağanüstü koşullarda uygulanan ve pazarlık usulü olan 21/B. Büyük ölçekli 17 ihalenin sadece 1’ini açık ihaleyle kazanan Kalyon İnşaat, 11 ihaleyi 21/B usulüyle, 5’ini ise Belli İstekliler’in çağrıldığı ihale usulüyle aldı. Sadece son 3 ayda Kalyon İnşaat’ın 21/B ihale usulüyle aldığı ihalelerin toplam bedeli 1 milyar lirayı aşmış durumda. Bu ihaleler, 483 milyon lira bedelli KKTC Deniz Geçisi İsale Hattı Onarımı ve 629 milyon liralık İzmit Kandıra bölünmüş yolu.
2- SHOW TV-HABERTÜRK GRUBU
Show TV, 2000’li yıllara Turkcell’i de bünyesinde barındıran Çukurova Holding sahipliğine girdi. Holding’in başında Forbes listesine de giren ülkenin sayılı zenginlerinden Mehmet Emin Karamehmet bulunuyordu. Show TV’nin yanı sıra Güneş ve Akşam gazetesini de bünyesinde barındıran Çukurova Holding’in Interbank ile borç sorunu yaşadı. Kredi ilişkilerinden kaynaklanan 455 milyon dolarlık borcu nedeniyle TMSF Show TV, Akşam ve Güneş gazetesinin yanı sıra BMC’ye el koydu. Bunun üzerine Çukurova Holding, Show TV’yi 2013’te TMSF gözetiminde Ciner Holding’e sattı. Güneş ve Akşam gazeteleri ile BMC’yi ise Ethem Sancak TMSF’den alacaktı.
2013’te Show TV’nin de sahibi olan Ciner Holding, daha önceden elinde bulundurduğu Habertürk ve BloombergHT ile beraber medyada önemli bir pozisyon elde etti.
Ciner Holding’in medya işleri dışında yoğunlaştığı sektörler madencilik, enerji ve taşımacılık. Holding Türkiye’nin işletme hakkı özelleştirilen ilk termik santralı olan Çayırhan Termik Santralı’nın sahibi. Aynı zamanda elektrik enerjisinin toptan satışının da içinde olan holdingin bünyesinde Silopi Termik Santralı da bulunuyor.
Holding’in sahibi Turgay Ciner 2011’de Kasımpaşaspor’u aldıktan sonra futbol endüstrisine de giriş yapıyor.
3- NTV-STAR TV GRUBU
Cavit Çağlar tarafından kurulan NTV, 1999’dan beri, Uzan grubunun kurduğu Star TV ise 2011’den Doğuş Grubu’na ait. Grubun sahibi Forbes’un listesine göre 2,4 milyar dolarlık servetiyle Türkiye’nin en zengin 3’üncü kişisi. Listedeki 4’üncü isimse 2,2 milyar dolarlık servetiyle Ferit Şahenk’in kardeşi Filiz Şahenk.
Diğer medya patronları gibi Doğuş Holding de inşaat ve enerji sektörünün içinde. Grup, bünyesinde Doğuş Enerji ve Doğuş İnşaat gibi şirketleri de barındırıyor. Holding’in medyada en çok gündem olan ihalesi Galataport Projesi. Ancak diğer ortaklık ağları Türkiye’deki medya sahipliğine de ışık tutuyor. Örneğin, Doğuş İnşaat Taksim-4. Levent Metro İnşaatı ihalesi üzerinden Cengiz İnşaat ve Albayrak İnşaat’la ortak. Albayrak İnşaat ise aynı zamanda Yeni Şafak’ın sahibi. Kadıköy-Kartal metro inşaatı üzerinden Makyol ve Astaldi ile ortak. Makyol İnşaat ise 3. Havalimanı ihalesini kazanan 5 firmadan biri. Bomonti Bira Fabrikası Dönüşümü ihalesi üzerinden IC İçtaş Holding ile ortak. IC İçtaş ise 3’üncü Köprü ve Zafer Havalimanı’nın işletmecisi konumunda.
4- KANAL D-CNNTURK-HÜRRİYET GRUBU
2000’li yıllara Doğan Holding bünyesinde giren ve Türkiye’de ana akım medya denince akla ilk gelen medya grubu olan Doğan Medya 2018’de tartışmalı biçimde 916 milyon dolara Demirören Holding’e satıldı. Holdingin başında Yıldırım Demirören bulunuyor. Grubun yayın çizgisi ise Demirören’den sonra sert biçimde hükümet lehine değişmiş durumda.
Yıldırım Demirören’in kızı Yelda Demirören ile Hasan Kalyoncu’nun oğlu Haluk Kalyoncu 24 Kasım 2018’de nişanladı, 2019’da ise evlendi. Nişan yüzüklerini Tayyip Erdoğan takarken, nikah şahitleri Emine Erdoğan oldu. Böylece Demirören Medya ile ATV-Ahaber-Sabah grubunu elinde bulunduran Kalyoncu’lar arasında akrabalık ilişkisi de tesis edilmiş oldu.
Demirören de tıpkı diğer medya patronları gibi enerji ve inşaat işleriyle öne çıkıyor. Türkiye’nin en büyük futbol bahis şirketi İddaa’yı da Milli Piyango İdaresi’nden satın alan Demirören Türkiye Futbol Federasyonu’nun da eski başkanı. Federasyon Başkanı olduğu dönemde 16 Nisan referandumuna “güçlü ve büyük Türkiye için ben de evet diyorum” çıkışıyla o dönem dikkat çeken Demirören, medya grubunun CEO’luğunu TGRT-Türkiye Gazetesi kökenli Mehmet Soysal’a vermiş durumda.
| DEMİRÖREN’İN MEDYASI | DOĞUŞ’UN MEDYASI | KALYONCU’NUN MEDYASI | CİNER’İN MEDYASI |
| Milliyet | NTV | Sabah | Habertürk |
| Hürriyet | Star | Takvim | Show TV |
| Fanatik | Kral FM | Fotomaç | BloombergHT |
| KanalD | Puhu TV | Yeni Asır | |
| CNN Türk | ATV | ||
| D- Smart | A Haber | ||
| DHA | Apara |