29 Ekim 1923 ülkemizde cumhuriyet yönetimine geçildiği gündür. Bu gün her yıl yurtta ulusal bayram olarak kutlanır.
Cumhuriyet yönetimine geçilmeden devletimizin adı Osmanlı İmparatorluğu idi. Osmanlı Devleti, 1299’da Söğüt ‘de Osman Bey tarafından kurulmuştu. Osmanlı devletini yönetimi padişahın elindeydi. Osmanlı Devletini 624 yıl süren ömründe , 36 padişah geçti. Devletin Son padişahı Sultan Vahdettin’di.
Eskiden ülke yönetiminde tek kişinin sözü geçerdi. Bu kişilere padişah, şah, kral, hakan veya sultan denirdi. Yönetimde mutlakiyet esastı. Yani taht babadan oğula mirastı. Buna Oğulun küçük olması, deli olması gibi hususlar engel değildi. Mutlakiyet sisteminin geçerli olduğu bu dönemde Egemenlik tek kişinindi.
EGEMENLİK KAYITSIZ ŞARTSIZ MİLLETİNDİR
Saltanatın hakim olduğu ülkelerde zamanla padişaha yardımcı olması amacıyla meclislere ihtiyaç duyuldu. Meclisin görevleri halkın isteklerine kulak verip bunları padişaha iletmek, ve kanun taslaklarını hazırlamaktı. Bu yasa taslakları hakan, padişah, şah, kral tarafından kabul edilir ise kanuna dönüşürdü. Bu şekilde olan yönetimlere de Meşrutiyet denir. Fakat yine de meclisin yetkileri oldukça sınırlıydı. Osmanlı Devletinde 1876 ve 1908 yıllarında iki kez olmak üzere meşrutiyet ilan edildi.
Üçüncü ve hâlen devam eden yönetim biçimi ise cumhuriyettir. Cumhuriyet’te ”egemenlik kayıtsız şartsız milletindir” görüşü esastır. Milletin kendi kendini yönetmesi benimsenen bu sistemde Çoğunluğun yetki verdiği kişilerden oluşan grup aracılığıyla devlet yönetilir. Bu sistemde yurttaşın seçme ve seçilme hakkı vardır.
CUMHURİYET NASIL İLAN EDİLDİ ?
Osmanlı İmparatorluğu’nda, ikinci Meşrutiyetin ilanından altı yıl sonra Birinci Dünya Savaşı zuhur etti. 1914’te kendini gösteren Birinci Dünya Savaşı’na dünyanın belli başlı devletleri katıldı. Dört yıl boyunca devam eden bu savaş sonunda birlikte savaşa girdiğimiz devletler yenilgiye uğradı. Savaş kanuna göre biz de yenilmiş sayıldık. Ülkemiz İngilizler, Yunanlılar, Fransızlar, İtalyanların işgaline uğradı.Ulusunun gücüne , özgürlükleri için var gücüyle savaşacaklarına inanan Mustafa Kemal Paşa, 19 Mayıs 1919’da Samsun’a geldi. Erzurum’da, Sıvas’ta kongreler düzenledi. Mustafa Kemal Paşa “Tek bir egemenlik esastır, o da Milletin egemenliğidir. Ülkeyi yine ulusun kendi gücü ve kudreti kurtaracaktır.” dedi. Yurdun dört bir tarafından gelen ulus temsilcileri -milletvekilleri- 23 Nisan 1920 günü Ankara’da Büyük Millet Meclisi’nde toplandı. Bu toplantıda Meclis, Mustafa Kemal Paşa’yı başkan seçti. Mustafa Kemal Paşa’nın önderliğinde Büyük Millet Meclisi Ulusal Kurtuluş Mücadelesini başlattı. Bu mücadelede 7’den 70’e herkes mücadele etti. Bir yandan efeler, dadaşlar, seymenler bulundukları yörede düşmana direndiler, yine de topraklarına onları sokmadılar. Bir yandan da düzenli ordular İnönü’de, Sakarya’da, Dumlupınar’da mücadelelerini savundular. Bu emekler sayesinde Yurdumuz düşmanlardan kurtarıldı.Yenilen düşmanlar bu ülkenin kolay kolay işgal edilmeyeceğini anladılar ve kaçtılar. Lozan Barış Antlaşmasının imzalanmasıyla yeni bir devlet doğdu. Bu doğan devletin yönetim biçimi henüz belli değildi. Büyük Millet Meclisi 11 Ağustos 1923’te ikinci dönemin ilk toplantısını yaptı. Bu toplantıda alınan kararlar doğrultusunda 13 Ekim 1923’te Ankara Başkent oldu. Atatürk ; düşmanın ülkeden atılıp sınırlarımızın çizilmesinden sonra, uzun zamandır üzerinde çalıştığı cumhuriyetin ilanının hazırlıklarına başladı. 28 Ekim 1923 akşamı silah arkadaşlarını Çankaya’da yemeğe davet etti. Ve Onlara , “Yarın Cumhuriyet’i ilan edeceğiz.” Dedi.
29 Ekim 1923 günü Atatürk, milletvekillerininde görüşünü alarak taslağı hazırlanan cumhuriyet önergesi Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne verildi. Meclis önergeyi kabul etti.
Böylece ülkemizde cumhuriyetin ilk adımları atıldı. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Cumhurbaşkanı Atatürk oldu. Cumhuriyet’in ilanı yurtta büyük bir sevinçle kutlandı. Cumhuriyet; yurttaşların seçme ve seçilme hakkına sahip olduğu yönetim biçimidir. Milletin seçtiği temsilcilerin kabul ettiği yasalarla ülkenin yönetilmesidir. Cumhuriyet yönetiminde söz sahibi millettir. Cumhuriyet’i korumak, kollamak, yaşatmak bilinci her yurttaş olması gereken bir görevdir.